Wilno przez setki lat było jedną z trzech stolic Rzeczypospolitej. W okresie rozbiorów stanowiło jedno z głównych centrów polskiej kultury, która tak bardzo emanowała na całe Cesarstwo Rosyjskie. To wspaniałe miasto pomimo, iż od 1939 r. znalazło się pod obcą okupacją nadal nie tylko jest zamieszkałe przez ok. 100 tysięczną mniejszość polską, ale także znajdują się tam liczne, zachowane dobra polskiej kultury – w tym właśnie serce tutejszej polskości jakim jest Teatr na Pohulance.
Fundacja Res Publica Iuris powstała m.in. w celu pomocy Polakom mieszkających poza obecnymi granicami Polski, walkę o ich prawa, walkę z dyskryminacją prawną naszej mniejszości, ale także walkę o odzyskiwanie polskiego mienia na tzw. Kresach dla narodu polskiego.
Instytucja ufundowana przez polskie społeczeństwo stołecznego miasta Wilna w 1912 r. ma dla nas szczególny charakter. Przez ponad 30 pierwszych lat swojego istnienia była symbolem polskości i polskiego ducha tego pięknego, wyjątkowego miasta. Akt fundacyjny teatru zakładał, iż społeczeństwo wileńskie przekazuje ów obiekt na własność magistratu miejskiego pod jednym zasadniczym warunkiem. Teatr na zawsze zachowa polski charakter, grać w nim będą tylko polskie grupy artystyczne, a językiem spektaklów będzie tylko i wyłącznie język polski.
Obecnie piękny neobarokowy budynek znajdujący się w samym centrum Wilna, w którym występowały takie sławy polskiej sceny jak: Irena Eichlerówna, Nina Andrycz, Hanka Ordonówna, Zygmunt Bończa-Tomaszewski, Zdzisław Mrożewski, Danuta Szaflarska, Jerzy Duszyński, czy Hanka Bielicka upaństwowiono, wszedł we władanie litewskich władz. Co można uznać za ironię losu, został on ostatnio przekazany do użytku Litewskiemu Rosyjskiemu Teatrowi Dramatycznemu…
Naszym celem jest niewątpliwie przywrócenie polskiego charakteru budynkowi Teatru na Pohulance. Niestety wydaje się, że przy obecnym nastawieniu władz Litwy jedyną formą tego dokonania jest droga procesowa z państwem litewskim. Oczywiście istotną kwestią stanowi tutaj także otoczka medialna, swoista propaganda i nagłośnienie problemu, od której może zależeć odpowiednie nastawienie sędziów, a nawet możliwe wcześniejsze zakończenie sprawy na skutek uzyskania porozumienia ze wspomnianymi władzami w skutek wywarcia odpowiedniej presji społecznej.
Pozyskane fundusze przeznaczymy na opłacenie kosztów procesowych, m.in. opłacenie adwokatów polskiego pochodzenia, którzy podejmą się prowadzenia sprawy, kosztów sądowych oraz informacji prasowych dotyczących postępowania. Ewentualną nadwyżkę przeznaczymy na kolejne procesy o odzyskanie polskiego mienia publicznego (oraz informatorów o zakresie polskiej kultury na tym obszarze), gdyż… podobnych obiektów Polacy na Litwie mają o wiele więcej. Niemniej Teatr na Pohulance jest swoistym symbolem polskości tego wileńskiego grodu, który należy odzyskać dla polskiej kultury w pierwszej kolejności…
Fundacja Res Publica Iuris została założona w lipcu 2015 r. w Katowicach przez grupę prawników, którym przyświeca szczytna idea niesienia pomocy prawnej Rodakom zamieszkałych w Kraju jak i poza jego aktualnymi granicami, gdzie często spotykają ich bolączki związane z dyskryminacją prawną, czy majątkową.
Wytoczymy powództwo przeciwko państwu litewskiemu ws. odzyskania polskiego charakteru instytucji budynku Teatru na Pohulance w Wilnie. Opłacimy adwokatów polskiego pochodzenia na Litwie, nagłośnimy w miarę posiadanych środków sprawę w mediach zarówno polskich jak i litewskich.
Dodatkowe fundusze pozwolą nam na jeszcze lepsze przeprowadzenie akcji promocyjnej wokół zaistniałego problemu, w tym wydaniu własnych publikacji na temat problemów polskiej mniejszości na Litwie.
Nadwyżkę ponad tą sumę przeznaczymy w całości na rzecz działalności polskich teatrów na Litwie.